Introductie: Het verband tussen gokken en criminaliteit
Gokken en criminaliteit lijken op het eerste gezicht misschien vreemde bedpartners, maar uit onderzoek blijkt keer op keer dat er een duidelijk verband bestaat. Problematisch gokgedrag gaat vaak samen met een verhoogde kans op het plegen van criminele activiteiten. De relatie tussen beide is complex, maar het lijkt erop dat gokverslaving bij sommige individuen kan leiden tot wanhopige en illegale pogingen om hun gokschulden af te lossen.
In dit artikel zullen we dieper ingaan op de aard van de connectie tussen gokken en misdaad. We bespreken eerst de prevalentie van problematisch gokgedrag onder criminelen. Vervolgens bekijken we de verschillende soorten misdrijven die door gokverslaafden gepleegd worden. Ook de financiële motivatie en de impact op het justitiële systeem komen aan bod. Tot slot gaan we in op preventie- en behandelingsstrategieën voor zowel gokverslaving als de bijbehorende criminaliteit.
De prevalentie van problematisch gokgedrag onder criminelen
Uit verschillende onderzoeken blijkt dat probleemgokkers oververtegenwoordigd zijn in de gevangenispopulatie. Zo vond een Amerikaanse studie uit 1998 dat maar liefst 33% van de gedetineerden als pathologische gokker geïdentificeerd kon worden. Dit percentage ligt veel hoger dan de 1-2% die men in de algemene bevolking aantreft. Andere studies vonden soortgelijke cijfers, met prevalenties van problematisch gokgedrag in detentiecentra variërend van 17 tot 35%.
Ook in Nederland blijkt dat veel gedetineerden kampen met een gokverslaving. Uit representatief onderzoek van de University of Amsterdam onder ruim 1.300 gevangenen kwam naar voren dat 18% in het jaar voorafgaand aan hun detentie tenminste één keer per week had gegokt. Bijna een kwart van deze groep vertoonde kenmerken van risicovol of problematisch gokgedrag. Dit zijn fors hogere percentages dan bij de gewone bevolking.
Kortom, uit de beschikbare cijfers kunnen we concluderen dat excessief en verslavend gokken een wijdverbreid probleem is onder criminelen. Dit roept de vraag op hoe de relatie tussen beide precies in elkaar steekt.
De relatie van pathologisch gokken met crimineel gedrag
Er zijn verscheidene theorieën over de precieze aard van het verband tussen gokverslaving en criminaliteit. De meest voor de hand liggende verklaring is dat problematisch gokkers misdrijven plegen om aan geld te komen voor hun gokactiviteiten. Gokschulden drijven hen tot wanhoopsdaden. Maar waarschijnlijk spelen ook andere factoren een rol.
Zo zijn er aanwijzingen dat bepaalde persoonlijkheidstrekken zoals impulsiviteit en gevoeligheid voor verslaving zowel problematisch gokken als crimineel gedrag in de hand werken. Ook lijkt er vaak sprake te zijn van onderliggende psychiatrische stoornissen die zowel gokken als criminaliteit bevorderen, zoals anti-sociale persoonlijkheidsstoornis en aandachtsdeficiëntie/hyperactiviteitsstoornis (ADHD).
Bovendien wijst onderzoek uit dat de sociale omgeving een belangrijke rol speelt. Gokverslaafden verkeren vaak in netwerken waar ook andere vormen van crimineel en riskant gedrag geaccepteerd zijn. Ze raken verstrikt in een negatieve spiraal. Kortom, gokverslaving en misdaad lijken elkaar wederzijds te versterken.
De typen misdrijven gepleegd door probleemgokkers
Pathologische gokkers plegen uiteenlopende soorten misdrijven, zowel vermogensdelicten als andersoortige overtredingen. Uit onderzoek komen vooral de volgende categorieën naar voren:
- Diefstal en inbraak, vaak gericht op contant geld of verkoopbare goederen
- Fraude, zoals vervalsen van cheques of creditcardfraude
- Witwassen van criminele opbrengsten via gokactiviteiten
- Handel in verdovende middelen als extra inkomstenbron
- Geweldsmisdrijven, zoals overvallen en beroving onder bedreiging
- Prostitutie en pooierpraktijken
- Verduistering en diefstal op het werk om gokschulden af te lossen
De meerderheid van de delicten lijkt direct gerelateerd aan de financiële problematiek van gokverslaafden. Maar ook impulsiviteit en risicogedrag als gevolg van de gokverslaving spelen waarschijnlijk een rol bij met name gewelds- en drugsgerelateerde criminaliteit. De criminele activiteiten van probleemgokkers zijn dus divers, maar draaien grotendeels om geld.
De financiële motivatie voor gokgerelateerde misdrijven
Zoals gezegd is de belangrijkste drijfveer voor de misdrijven die gokverslaafden plegen hun nijpende financiële situatie. Problematisch gokken kan leiden tot enorme schulden. Uit Amerikaans onderzoek bleek dat ruim 80% van de pathologische gokkers in behandeling gokschulden had, gemiddeld zo’n $55.000. Hun schuldenlast was vaak vele malen groter dan hun jaarinkomen.
Om hun gokgedrag te bekostigen en hun schuldeisers af te betalen, zien sommige gokverslaafden geen andere uitweg dan criminaliteit. Met name wanhoopsgokkers, die in een vicieuze cirkel van schulden en gokken zijn beland, plegen uit geldnood misdrijven zoals diefstal, fraude of beroving. Criminelen die al voor hun gokverslaving actief waren, zetten hun activiteiten voort of breiden deze zelfs uit om hun verslaving te financieren.
Kortom, de enorme financiële druk is voor veel gokverslaafden de belangrijkste motivatie om de criminaliteit in te gaan. Zonder die druk zou een aanzienlijk deel van de gokgerelateerde misdrijven waarschijnlijk achterwege blijven.
De rol van verslaving aan middelen bij gokgerelateerde misdaad
Gokverslaving komt zelden alleen. Uit verschillende studies blijkt dat verslaving aan alcohol en drugs veel voorkomt bij problematische gokkers. Tussen de 20 en 63% van pathologische gokkers kampt ook met middelenafhankelijkheid. Vooral alcohol, cocaïne en amfetaminen zijn populair.
Deze dubbele diagnose van gok- en middelenverslaving vergroot de kans op betrokkenheid bij criminaliteit aanzienlijk. Ten eerste veroorzaken de verslavingen samen nog grotere financiële problemen, wat de druk verhoogt om geld te verkrijgen via misdaad.
Ten tweede tast een dubbele verslaving iemands oordeelsvermogen en impulsbeheersing nog sterker aan, wat risicovol en crimineel gedrag in de hand werkt. EnTen derde brengt het gebruik van verdovende middelen gokverslaafden vaak in contact met criminelen, wat hen verder het criminele circuit intrekt.
Bestrijding van middelenmisbruik moet dan ook samengaan met behandeling van gokverslaving om de kans op criminaliteit te verkleinen. De combinatie van gok- en drugsproblematiek is een bijzonder riskante.
De impact van problematisch gokken op het strafrechtsysteem
Het wijdverbreide problematische gokgedrag onder criminelen vormt een zware belasting voor ons strafrechtsysteem. Gokgerelateerde misdrijven leiden tot een toename in zaken, opsporingsonderzoeken en rechtszaken. De overbevolkte gevangenissen kampen bovendien met een groter aantal gedetineerden met gokproblemen, die specifieke hulp en begeleiding nodig hebben.
Ook de recidive onder gokverslaafde ex-gedetineerden is hoog. Zonder adequaat nazorgtraject vallen zij snel terug in hun oude gok- en misdaadpatronen. Dit leidt tot meerwerk en frustratie bij reclasseringsmedewerkers en gevangenispersoneel. En uiteindelijk ook weer tot meer slachtoffers en maatschappelijke schade.
Kortom, de hoge prevalentie van gokverslaving onder criminelen vormt een aanzienlijke extra belasting voor politie, justitie en het gevangeniswezen. Effectieve preventie en behandeling van deze problematiek is niet alleen in het belang van de gokverslaafden zelf, maar kan ook de criminaliteit en druk op het strafrechtsysteem verlichten.
De economische kosten van gokgerelateerde criminaliteit
Naast een hoge maatschappelijke impact hebben de misdrijven van problematische gokkers ook een forse economische kostenplaatje. Uit onderzoek van de Amerikaanse National Research Council (1999) kwam naar voren dat de totale jaarlijkse kosten van gokverslaving voor de samenleving minstens $ 5 miljard bedroegen. Hiervan was naar schatting $ 1,2 miljard toe te schrijven aan gokgerelateerde misdaad en handhaving.
Deze kosten bestonden uit uitgaven aan politie, rechtbanken, gevangenissen en reclassering voor de afhandeling van gokgerelateerde misdrijven. Maar ook uitgemiste belastinginkomsten, verzekeringsclaims en verliezen voor slachtoffers en werkgevers als gevolg van deze criminaliteit. Enkele jaren later schatte de American Gambling Association de kosten van criminele activiteiten om gokschulden af te lossen zelfs op $ 7 miljard per jaar.
Hoewel specifieke Nederlandse cijfers ontbreken, staat vast dat ook hier de maatschappelijke schade en kosten van de criminele activiteiten van probleemgokkers aanzienlijk zijn. Investeringen in preventie en behandeling kunnen deze negatieve economische impact helpen verminderen.
Preventie- en behandelingsstrategieën voor problematisch gokken en misdaad
Gezien de hoge maatschappelijke en economische kosten van gokgerelateerde criminaliteit, is het van groot belang om preventie en behandeling van problematisch gokgedrag te verbeteren. Zowel justitie als hulpverlening hebben hierin een verantwoordelijkheid. Enkele veelbelovende strategieën zijn:
- Vroege interventie bij risicogokkers om escalatie te voorkomen
- Verplicht screenen op gokproblemen bij arrestanten en gedetineerden
- Gokverslaving structureel meenemen in reclasseringstrajecten
- Specifieke behandelprogramma’s voor gokverslaafde delinquenten
- Onderlinge samenwerking tussen justitie, verslavingszorg en schuldhulp
- Regulering van kansspelen om risicovol gokken te ontmoedigen
- Financiële educatie en counseling voor probleemgokkers
Door intensieve samenwerking tussen alle betrokken partijen kan de vicieuze cirkel van gokverslaving en criminaliteit doorbroken worden. Zowel hulpverlening als een rigoureus justitieel optreden zijn nodig om resultaten te boeken. Alleen zo kan de hoge maatschappelijke en financiële schade worden teruggedrongen.
Conclusie: Het verband tussen gokken en misdaad aanpakken
Problematisch gokgedrag en criminaliteit blijken onmiskenbaar verweven. Gokverslaving komt veel voor onder delinquenten en drijft sommige spelers tot wanhoopsdaden om hun schulden af te lossen. De maatschappelijke en economische schade zijn enorm.
Een effectieve aanpak vereist een combinatie van verslavingspreventie en -zorg, schuldhulpverlening, en een actief optreden tegen gokgerelateerde misdaad. Alleen zo kunnen we de vicieuze cirkel van gokken, schulden en criminaliteit doorbreken. Het is noodzakelijk dat alle betrokken partijen de handen ineen slaan en het probleem integraal aanpakken. De hoge persoonlijke en maatschappelijke kosten vragen daar om.